«A quen corresponda»

O afastamento, vela cousas dende certa distancia – sexa cal sexa en calquera das súas acepcións – non outorga ningunha vantaxe, pero, concordarán comigo, que si concede unha visión distinta, unha perspectiva menos contaminada da que temos perante os ollos. O bo lector saberá que isto non é para nada da miña colleita, que de todos é ben coñecido, máis non por iso non deixa de ser certo.

Levo xa uns anos – máis dos que a min me gustaría – fora de Galiza. Non entrarei, por non aburrirvos, nas causas que me levaron no seu día a afastarme de meu lar. Nada extraordinario nunha terra acostumada dende tempos inmemoriais a ve-lo seus fillos e fillas abandoa-la – a maior parte forzosamente – por outras de promisión.

A última vez que volvín camiñar pola miña terra, foi este verán. O mesmo día que me achegaba a ela dende a meseta castelá, o entrares nela, sobre todo o achegarme a costa, comentei-lle a miña dona que estaba a percibire un forte cheiro a eucalipto. Pode que non sexa o máis enxebre dos cheiros entre os miles dos mesmos que se poden cheirar na Galiza, pero foi o primeiro que as miñas fosas nasais percibiron e, se e miña dona non me saca do meu erro, creo que, as dela, tamén.

Esta percepción olfactiva convidoume a que os meus demais sentidos estiveran máis atentos, como en alerta. Por non me estenderen en demasía coas cuestións sensoriais, irei ao que máis nos identifica como pobo: a nosa lingua. Dela, o que máis lle chama a atención a todo aquel que nos visita e sobre todo nos escoita, e o acento, máis cando un de nos trócaos polos máis duros vidos de Castela. Se o cheiro a eucalipto non é o máis enxebre dos cheiros que identifican a Galiza, o acento, dende logo, si que o é como parte intrínseca de ser galego. Aínda así, é o centro de tódalas risas mal intencionadas de todos aqueles que non nos atenden nin entenden.

Por desgraza, agora que as circunstancias obríganme falar noutra lingua que non é a miña e a escoitar do mesmo xeito, cando oio falar neses patrios acentos envoltos en anxélicos alentos parece que escoito un canto de ceo, parafraseando a Eduardo Pondal, non poido máis que deixarme enlear polas saudades. A morriña galega non é unha lenda urbana, é unha realidade incontestábel.

Ao que vou, o que quero dicir, é que, cando un fala nunha lingua, sexa a que sexa, ten que senti-la, vivi-la, e o acento forma parte da mesma e dese sentimento. Este mesmo é o que escoito cando me fala un dos meus paisanos, meu irmán, miña nai ou meu pai. Nembargantes, daqueles que deberan dar exemplo, non no escoito, non.

Cando oio falar – mellor dito, parlamentar – a eses homes y mulleres – sempre existen excepcións – que aspiran a gobernarmos, a marca-la pauta da nosas vidas, e que máis dun deles e delas acadan-no, entón si que escoito eses duros acentos de Castela. Nun galego enlatado – como as risas – aprendido a sombra de linguas estranxeiras, de presa e correndo, pretenden que os entendamos cando eles ou elas case que sempre non nos atenden. Esquecen as formas fonéticas, os verbos e as verbas, castelanizándoo todo e ocultando das mellores das formas o acento, non vai a ser que os, ou as, tomen por un de nos e por inculto. É patético oí-los parlamentar no noso idioma nese pazo do «canastro» que seica que nos representa a todos. O malo é que, como presuntamente son o exemplo a seguir, contaxian, ou mellor dito, contaminan todo canto atinxen cos seus duros acentos casteláns. E o peor: como presuntos exemplos a seguir, deduzo que non só na forma de falar os emulamos, senón que tamén noutras facetas que non teñen ren de exemplares. Non me estraña, polo tanto, que sexan sempre case os mesmos os que nos representan.

Nada de malo hai en ser conservador, pero está claro que aquel que quere conservar é porque ten algo que conservar. E, normalmente, son intereses que moitas veces non son dignos desa mesma conservación. Son, cando menos, pouco edificantes. Pan para hoxe e fame para mañá de estómagos agradecidos. En vez de conservaren o que de verdade debería importar, que é a nosa lingua, por exemplo, conservamos o que deberíamos continuamente cambiar. Facerlles sentir que a «poltrona» non é para sempre nin en balde, que quen a fai a paga, que quen rouba e se corrompe terá que render contas, que quen se serve en vez de servir deixarao de facer, que quen minte non chegara moi lonxe, que quen se crea superior sexa rebaixado a igualdade, que ocuparse dos demais non é cuestión menor, que quen ten a responsabilidade de gobernar ou de calquera outra forma de poder, non só exerza este ultimo – é o de menos –, senón que acorde as políticas máis convenientes que no son máis que as do pobo, polo pobo e para o pobo; que ten que estar, en definitiva, a altura do cargo e das circunstancias e senti-lo peso do cargo e das súas responsabilidades. Conservemos o noso idioma, e non a aqueles que tentan agocha-lo entre as tebras dun pensamento único. A lingua dun pobo non é só una forma de falar, senón tamén un xeito de pensar. Se deixamos que nos pensen, desapareceremos como pobo. No deixemos que isto ocorra!

Como xa deixe constanza o comezo desta exposición, levo uns anos fora de Galiza, ademais de observar o que sinto o través dos meus sentidos cando regreso a mesma, amén dos citados cheiros y do acento das xentes cando me reciben, non podo, con todo, ver como outras cousas tampouco trocan. E non fai falla estares in situ. Dende o meu afastamento, na era das comunicacións, é-me bastante doado saber o que nela ocorre. Daquela, recibín, non con sorpresa, pero si con pesar, os últimos resultados electorais ao Parlamento Galego.

Así como é-me familiar o cheiro a eucalipto e o enxebre rouco son do falar da miña terra, do mesmo xeito fóronme os citados resultados. Tampouco, neste caso, entrarei a enumera-las múltiples causas que, segundo a miña modesta opinión, levan aos galegos en votación a votar maioritariamente aos de sempre. Consólome pensando que non son a maioría deles por moito que digan os que así lles convén e mellor lles vai, pero non é solución.

Por máis que o pense e moitas voltas que queira darlle, non acado entender que alguén deposíte-la súa confianza noutro que esta-lle a roubar. Ou o outro é moi listo e alguén e moi parvo, ou os dous están de acordo: quen rouba a un ladrón ten cen anos de perdón. Se alguén rouba e hai quen o lexitima, este derradeiro é tan culpábel do roubo coma o que rouba.

Pero non só se vota a quen rouba, senón a quen minte. Ben pensado, un acto non pode acometerse sen o outro, e se seguen a mentir e a roubar é porque así a minoría dos que os votan e a maioría dos que non no fan - facéndolle o xogo a citada minoría - o queren. Non é máis que un acto de complicidade. Quen non loita pola súa dignidade, non é digno; quen non loita pola súa liberdade, non na merece; quen non loita polos seus dereitos, estes serán-lle cativados; quen se deixa avasalar, non é máis cun vasalo a ordes dun cacique; quen se deixa dominar, nunca será libre. Coma ilustración, sírvanse estas citas:

• «O que está disposto a abandonar una parte substancial da súa liberdade para conseguir a cambio una seguridade temporal da súa persoa, pertence aos que non merece nin a liberdade nin a seguridade». (Bejamín Franklin)

• «Si, aprobo totalmente ese senso, esta é a derradeira conclusión da sabedoría: só merece a liberdade e a vida o que sabe conquista-la diariamente». (Johann W. von Goethe)

Eu, pola miña banda, tento resistirme. Non podo confiar en quen non fala coma min, que cando o fai non no fai co meu acento, que descoñece a miña lingua e o que quere expresar presumindo de ser galego. Non podo confiar en quen alburga-me acotío, que non cumpre cos seus compromisos, que me engana para sacar vantaxe e usarme como moeda de cambio para os seus intereses particulares, que o que di hoxe non ten valor mañá, que non responde polos seus actos, que me impón unhas normas que non entendo nin as pedín, que me rouba de tódolos xeitos posíbeis amparado na legalidade – que el mesmo conveu – e que me segue a roubar fora da mesma con total impunidade, que di se-lo meu servidor cando o que fai é servirse de min, que non defende o débil e afástase ante o forte, que dita leis presuntamente iguais para todos non xustas i equitativas, que é, por definición, covarde, mentireiro e ladrón. Neses non podo nin debo confiar.

Para rematar farei, novamente, alusión a unha cita que me parece moi acertada. É de Thomas Paine, e di así:

• «A sociedade é o resultado das nosas necesidades; o goberno, o resultado da nosa corrupción. A sociedade aumenta a nosa prosperidade positivamente en tanto que une as nosas inclinacións; o goberno, negativamente, en tanto que pon dique aos nosos vicios. A sociedade estimula o trato mutuo; o goberno crea diferencias e delimitacións entre os estamentos. A sociedade é un protector; o goberno, un carcereiro. A sociedade é, en toda forma, unha bendición; o goberno é, no mellor dos casos, un mal necesario e, no peor dos casos, un mal insoportábel, pois, cando vémonos expostos a unha vexación por un goberno, que haberiamos suposto tal vez propio dun pais sen goberno, nosa desgraza é aumentada, neste caso, pola conciencia de que nos mesmos creamos o instrumento co que se nos castiga. Como a vestimenta do home, así tamén o goberno e só un signo da inocencia perdida».

rpm ’16

Euskadi-Galiza, setembro 2016.